مونا روشندل – پروژه بانکرینگ بندر سلخ قشم که با صدور مصوبه خاص هیئت‌وزیران در دهه 1380 در ساحل جنوبی جزیره قشم و منطقه سلخ و در دهانه تنگه هرمز به مرحله اجرا درآمد، به‌صورت ویژه برای سوخت‌رسانی به شناورهای ناوگان ملکی کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران در نظر گرفته شده است.
در بازدیدی که خبرنگاران از سایت سوخت‌رسانی بندرعباس داشتند، محمد رویین‌تن، مدیر این مرکز با بیان اینکه تامین سوخت مورد نیاز ناوگان ملکی شرکت کشتیرانی و ایجاد ارزش‌افزوده بیشتر در تامین سوخت کم سولفور را از مزیت‌های این مرکز برشمرد و به خبرنگاران گفت: «روزانه بین ۱۲۰۰ تا ۲۰۰۰ تن سوخت کم‌سولفور 5/0 درصد در این مرکز بین ناوگان کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران توزیع می‌شود و همین امر موجب شده است برای تامین سوخت ناوگان ملکی خود به منابع خارجی بی‌نیاز باشیم.»
محمد رویین‌تن، با بیان به اینکه سوخت مورد نیاز کم‌سولفور شناورهای ایرانی اکنون فقط از پالایشگاه شازند اراک تامین می‌شود، اظهار کرد: «پالایشگاه بندرعباس هم به دنبال دستیابی به تکنولوژی تولید سوخت کم‌سولفور است، اما متاسفانه هنوز به این تکنولوژی مجهز نشده است. به همین دلیل ما مجبور هستیم به کمک حملونقل ترکیبی ریل و جاده سوخت موردنیاز را از اراک به این سایت منتقل کنیم در حالی که اگر پالایشگاه بندرعباس این سوخت را تولید کند ما هم در هزینه و هم در زمان انتقال سوخت می‌توانیم صرفه‌جویی داشته باشیم.»
شرکت خدمات دریایی و مهندسی کشتیرانی قشم وابسته به گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران روزانه 1200 تا 2000 تن سوخت در سایت بانکرینگ بندرعباس به شناورها عرضه می‌کند. این سایت با دارا بودن 7 مخزن بزرگ 5 هزارتنی و 3 مخزن کوچک 2 هزار تنی اکنون در هر ماه بیش از 60 هزار تن ظرفیت ذخیره‌سازی و سوخت‌رسانی را به کشتیها دارد که در حال حاضر کفاف ناوگان کشتیرانی جمهوری اسلامی را می‌دهد.
گفتنی است؛ با توجه به اینکه براساس مقررات اجباری IMO همه کشتی‌های تجاری در جهان از ابتدای سال ۲۰۲۰ باید از سوخت کم‌سولفور استفاده می‌کردند، پالایشگاه شازند اراک اقدام به تولید این نوع سوخت و انتقال آن به‌وسیله ریل و حملونقل ترکیبی (با کمک تانکرهای سوخت) به این سایت کرد تا از طریق 8 دوش در مخازن تخلیه شوند (انتقال ریلی سوخت از پالایشگاه به این سایت ماهانه 30 هزار تن و انتقال جاده‌ای 5 هزار تن است). این سایت روزانه ظرفیت 2 هزارتن سوخت‌رسانی دارد که کشتیها با پهلوگیری در اسکله 51 می‌توانند سوخت را از مخزن به‌وسیله پمپ‌های موجود به قیمت فوب خلیج‌فارس بارگیری کنند و بدین ترتیب، از آنجا که سالانه بیش از ۴۰۰ هزار تن سوخت ناوگان کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران از طریق این مرکز تامین می‌شود صرفه‌جویی‌های ارزی هنگفتی را برای این شرکت رقم زده است.
سایت سوخت‌رسانی بندرعباس که اکنون دو شناور 6 هزار تنی دارد در برنامه‌های توسعه‌ای خود در اندیشه راه‌اندازی اسکله 54 و الحاق یک شناور دیگر با ظرفیت 12 هزار تن است تا بتواند هم ظرفیت خود را افزایش دهد و هم سوخت‌رسانی بیشتری داشته باشد..
نیاز 400 هزار تنی ناوگان کشتیرانی به سوخت کم‌سولفور
سعید قبیتی، مدیرعامل شرکت خدمات دریایی و مهندسی کشتیرانی قشم (خدوم) در بازدید خبرنگاران از منطقه، به نیاز سالانه 400 هزار تنی ناوگان کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران به سوخت اشاره و خاطرنشان کرد: «گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران با توجه به الزام بین‌المللی استفاده از سوخت کم‌سولفور به‌منظور توسعه فعالیت‌های خود در بخش تامین و توزیع سوخت شناورها با مجموعه‌های دانش‌بنیان داخلی برای تولید سوخت کم‌سولفور اقدام کرد.»
قبیتی هدف از این کار را رساندن تولید سوخت کم‌سولفور به حد تامین کامل نیاز ناوگان، ایجاد و افزایش پتانسیل انبارش و تدارک سوخت تولید داخل و سوخت‌های ترانزیتی، افزایش سرعت تدارک سوخت، ایجاد چرخه کامل سوخت‌رسانی، عدم وابستگی به تامین سوخت موردنیاز ناوگان از خارج و صدور مازاد سوخت برای در اختیار گرفتن سهمی بزرگ در بازار سوخت شناور در منطقه اعلام کرد.
به گفته مدیرعامل شرکت خدمات دریایی و مهندسی کشتیرانی قشم؛ سایت سوخت‌رسانی بندرعباس در سال گذشته با 99 درصد ظرفیت، سوخت شناورهای ملکی را تامین کرده و یک درصد باقیمانده هم مربوط به شناورهایی بوده که به بنادر ایران تردد نداشته‌اند. همچنین 100 درصد روغن، رنگ دریایی و مواد شیمیایی تولید داخل مورد نیاز شناورهای ایرانی در این سایت تامین شده است.
او با بیان اینکه گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران با در اختیار داشتن 150 شناور ملکی با سن 17.5 سال به‌عنوان بزرگ‌ترین کشتیرانی خاورمیانه است، گفت: «اکنون نیز به دنبال خارج کردن شناورهای فرسوده از ناوگان هستیم. همچنین حدود 100 درصد نیروهای خشکی و دریایی این شرکت ایرانی هستند.»
برنامه‌ریزی برای راه‌اندازی بانکرینگ در چابهار
مدیرعامل شرکت خدمات دریایی و مهندسی کشتیرانی قشم با اشاره به اینکه اکنون کشتیها در بندر چابهار مجبور هستند برای سوخت‌گیری به بندر شهیدرجایی در بندرعباس بیایند، تصریح کرد: «به همین منظور، برای ایجاد زیرساخت‌های سوخت‌رسانی به شناورها در بندر چابهار و دیگر بنادر کشور نیز تصمیم داریم تا با توسعه زیرساخت در بندر چابهار، سوخت‌رسانی در این بندر نیز انجام شود.»
او با بیان اینکه یکی از اهداف راه‌اندازی این پایگاه سوخت‌رسانی، تکمیل کریدور شمال- جنوب است، حجم سرمایه‌گذاری لازم برای احداث یارد، اسکله و دیگر زیرساخت‌های لازم را در این پروژه بالغ بر ۱۰۰ میلیون دلار دانست و افزود: «در این زمینه وارد مذاکره با منطقه آزاد چابهار شده‌ایم و در حال سپری کردن فرآیند سرمایه‌گذاری و مراحل اداری کار هستیم.»
قبیتی با اشاره به سایت بانکرینگ ستاره قشم در بندر سلخ قشم اظهار کرد: «این سایت بر اساس موقعیت راهبردی جزیره قشم طراحی و اجرا شده است که امیدواریم با توجه به پتانسیل عبور 50 هزار شناور در سال از تنگه هرمز بتواند به مرکز ارائه خدمات بانکرینگ به کشتیها تبدیل شود و ارزش‌افزوده قابل‌توجهی را برای مجموعه تولید کند.»
تولید سوخت کم سولفور داخلی به کمک دانش‌بنیان‌ها
در ادامه، محسن فاخری، مدیرعامل شرکت سوخت‌رسانی و خدمات کشتیرانی ستاره قشم با بیان اینکه تاکنون 1700 میلیارد ریال در بانکرینگ سلخ قشم سرمایه‌گذاری و علاوه بر احداث زیرساخت‌ها، نسبت به اخذ مجوزها و گواهینامه‌های بین المللی مربوطه نیز اقدام شده، تاکید کرد: «سال گذشته از منابع خارجی سوخت کم‌سولفور را تامین می‌کردیم که خوشبختانه امسال با استفاده از شرکت‌های دانش‌بنیان و منابع داخلی سوخت اولترا یا همان سوخت کم‌سولفور را از داخل تامین خواهیم کرد. اکنون نیز برای تولید سوخت کم‌سولفور در سلخ قشم با بهره‌گیری از مجموعه توانمند بخش خصوصی کارها را به‌خوبی پیش برده‌ایم که سبد محصولات را در این بخش توسعه خواهیم داد.»
او اظهار کرد: «مطالعات اولیه و امکان‌سنجی طرح به لحاظ اقتصادی و فنی از ابتدا با هدف ایجاد زیرساخت‌های لازم جهت تولید، بارگیری و تخلیه سوخت و مشتقات نفتی و تامین ترابری دریایی با ظرفیت 4 میلیون تن، در دو بخش ساحلی (پالایشگاه و سایت ذخیره‌سازی) و فراساحلی(بندر و اسکله) انجام شد و گروه کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران طی 10 سال گذشته با تامین سرمایه مورد نیاز جهت پیشبرد و تکمیل و اتمام پروژه در هر دو بخش خشکی و دریا نسبت به احداث زیرساخت‌های لازم برای این طرح اقدام کرد.»
به گفته فاخری بخش ساحلی طرح سوخت‌رسانی در زمینی به مساحت بیش از ۱۲ هکتار (شامل 10 مخزن نگهداری فرآورده‌های نفتی به حجم 52600 مترمکعب، بیش از 10 کیلومتر خطوط لوله انتقال سوخت، پمپ‌خانه، تاسیسات دوش‌های تخلیه تانکرهای حامل سوخت سنگین و گازوئیل، تاسیسات بلندینگ و بویلر روغن داغ و غیره) ایجاد و در انتهای سال 1395 تکمیل شده است.
بخش فراساحل این طرح نیز با هدف احداث اسکله و موج‌شکن در مجاورت سایت خشکی و مخازن و در جهت تکمیل مسیر انتقال سوخت و پهلوگیری ایمن شناورها، دارای حوضچه آرامشی به مساحت بیش از 60 هکتار شامل دو شاخه موج‌شکن (موج‌شکن اصلی به طول 1600 متر و موج‌شکن فرعی با 7۰۰ متر طول) است.
فاخری افزود: «هم اکنون یک پست اسکله برای پهلوگیری شناورها با ظرفیت بار 10 هزار تن (DWT) طراحی و اجرا شده است که با عمق آبخور 5/8 متر بدون نیاز بـه لایروبی، قابلیت پهلودهی شناورهای سوخت‌رسان (با کمک 4 دلفین و 8 بولارد) را دارد.»
او با تاکید بر اینکه اگر سوخت کم‌سولفور مازاد نیاز ناوگان داخلی داشته باشیم برای سوخت‌رسانی به کشتی‌های خارجی نیز آماده هستیم، افزود: «در سایت سلخ قشم امکان تولید آب شیرین برای کشتی، تامین نیازهای کترینگ کشتیها، تعمیرات را داریم و علاوه بر آن اگر شرایط مالی اجازه دهد شرکت کشتیرانی در اندیشه توسعه سبد محصولات خود اعم از روغن، رنگ و… نیز هست.»
فاخری گفت: «کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران با درک ضرورت ورود ایران به صنعت بانکرینگ، سهام شرکت تاپیکو (سرمایه‌گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تامین) را خریداری کرد و اکنون 60 درصد سهام و حق مدیریت پروژه را در اختیار دارد؛ البته شرکت ملی نفتکش ایران با 15 درصد و منطقه آزاد قشم نیز با 25 درصد سهم در پروژه سوخت‌رسانی سلخ قشم مشارکت دارند.»
مدیرعامل شرکت سوخت‌رسانی و خدمات کشتیرانی ستاره قشم با اشاره به اهمیت ساخت پالایشگاه در این مجموعه اظهار کرد: «ایجاد نشدن پالایشگاه تولید سوخت یکی از مشکلات پیش روی پروژه بانکرینگ بندر سلخ قشم است که با الزامات بین‌المللی 2020 IMO درباره سوخت کم‌سولفور 5/0 درصد مانع جدید بر سر راه این پروژه ایجاد شد.»
به گفته فاخری؛ ایجاد زیرساخت‌های لازم جهت تولید سوخت کم‌سولفور، نیازمند سرمایه‌گذاری سنگین مجدد و انتقال تکنولوژی و تجهیزات است که در شرایط و محدودیت‌های فعلی، دستیابی به آن زمان‌بر است.
او درباره واگذاری سهام بانکرینگ سلخ قشم با تاکید بر اینکه تا امروز هیچ سهمی از کشتیرانی در سایت بانکرینگ سلخ قشم واگذار نشده، گفت: «این در حالی است که مذاکراتی را در شرایط رقابتی یکسان با همه کسانی که برای در اختیار گرفتن این سهام اعلام آمادگی کرده‌اند، آغاز کرده‌ایم که سازمان منطقه آزاد قشم که حدود 25 درصد از سهام بانکرینگ سلخ قشم را در اختیار دارد و همچنین شرکت خدمات بندری سینا (بنیاد مستضعفان) متقاضی خرید این سهم هستند.»
فاخری در رابطه با وضعیت واگذاری سهام بانکرینگ سلخ قشم در پاسخ به این پرسش که قیمت واگذاری سهام بانکرینگ سلخ قشم چه میزان است، اظهار کرد: «قیمت سهام در یک شرایط یکسان و رقابتی با توجه به آیین‌نامه‌‌ها و مقررات کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران (IRISL) از طریق مزایده مشخص خواهد شد. بر این اساس قیمت پایه مشخص و ارزش تاسیسات توسط هیئت کارشناسی رسمی تعیین خواهد شد.»
او گفت: سازمان منطقه آزاد قشم برای خرید سهام سوخت‌رسانی سلخ قشم جدی‌تر است. اما دوستان خدمات بندری سینا (بنیاد مستضعفان) نیز روی این موضوع کار می‌کنند.
سلخ قشم رقیب فجیره خواهد شد؟
در این بازدید، کاپیتان حمیدرضا اسلامیان، معاون عملیات شرکت خدمات دریایی و مهندسی کشتیرانی قشم نیز به عبور سالانه 50 هزار تن شناور اقیانوس‌پیما از تنگه هرمز اشاره و اظهار کرد: «بندر سلخ قشم با اتکا به موقعیت ژئوپلیتیکی و قرار گرفتن در کنار کریدور ورودی و خروجی تنگه هرمز از مزیت‌های نسبی فراوانی در مقایسه با بندر فجیره امارات متحده عربی برخوردار است و می‌تواند به هاب بانکرینگ منطقه تبدیل شود.»
او گفت: «۳۰ تا ۴۰ درصد هزینه‌های اصلی کشتی‌های بزرگ تجاری مربوط به سوخت است، بنابراین تامین و تدارک سوخت با کیفیت و قیمت مناسب اهمیت زیادی در انجام فعالیت‌های اقتصادی حملونقل دریایی دارد و سایت بانکرینگ سلخ قشم می‌تواند از این ظرفیت بالقوه برای کسب درآمدهای ارزی بهره‌مند شود.»
اسلامیان با اشاره به اینکه سنگاپور در سال ۲۰۲۱ بیش از ۵۰ میلیون تن و بندر فجیره امارات نیز 8 میلیون تن سوخت بین شناورهای عبوری توزیع کرده است، گفت: «مقدار سوخت تدارک شده در بندر فجیره نشان‌دهنده وجود پتانسیل مناسب بازار سوخت در منطقه است که مرکز سوخت‌رسانی بندر سلخ قشم با ارائه سرویس و خدمات مناسب سوخت‌رسانی می‌تواند سهم خوبی از این بازار را به نام خود کند. این در حالی است که اکنون میزان عرضه سوخت به کشتی‌های تجاری در ایران به حدود یک میلیون تن در سال رسیده است.»
به گفته اسلامیان؛ امروزه سرمایه‌گذاری در زمینه ایجاد زیرساخت‌های بانکرینگ و خدمات جانبی به‌عنوان پیش‌نیاز صنعت حملونقل دریایی جهان اهمیت بسیاری دارد.
