درحالی که وزارت میراث فرهنگی از توقف احداث خط دوم متروی شیراز با هدف بررسی آثار تاریخی موجود در این مسیر به دستور وزیر میراث فرهنگی و استاندار فارس خبر داده اما فعالان میراث فرهنگی میگویند که یکی از تونلهای دوگانه مترو شیراز از آرامگاه حافظ عبور کرده و تونل دوم همچنان در حال حفر است. آنان خبر میدهند که حفر تونل مترو در ۵۰۰ متری آرامگاه حافظ متوقف نشده و همچنان دارد.
این جنجال اما با آغاز بکار شورای شهر چهارم شیراز شروع شد؛ زمانی که اعضای شورا مصوب کردند که یکی از ایستگاههای خط دو مترو درست مقابل حافظیه شیراز برپا شود. مصوبهای که البته حرفوحدیثهای فراوان داشت و در نهایت اعضای جدید شورا در دوره پنجم برای جلوگیری از هرگونه آسیب احتمالی ناشی از تردد قطارهای مترو و لرزشهای آن به حافظیه مصوبه قبلی را ملغی کردند. بر اساس مصوبه جدید قرار بود خط دو متروی شیراز در یک کیلومتری حافظیه متوقف و مسافران از آنجا از طریق تراموا تا ارگ کریمخانی جابهجا شوند.
با حال این در هفتههای اخیر با انتشار خبر پیشروی مترو تا ۵۰۰ متری حافظیه بار دیگر شیراز به صدر اخبار بازگشته و با اظهار نگرانیهای متعدد کارشناسان، این ماجرا ابعاد گستردهتری پیدا کرده است.
مسئولان فعلی شهری شیراز اصرار دارند که عبور خط مترو از زیر مقبره حافظ خطری را متوجه آرامگاه لسانالغیب نمیکند و هر آنچه در حال انجام است کاملا قانونی و بر اساس مصوبات قبلی است. علی کلانتری مزرعهنو که سرپرست سازمان حملونقل ریلی شهرداری شیراز را برعهده دارد معتقد است عبور مترو از عمق ۲۶ متری، فاصله ۸۰ متری رواق و ۱۲۰ متری آرامگاه از سطح زمین نه تنها آسیبی به مجموعه تاریخی و فرهنگی حافظ وارد نمیکند بلکه به بهبود شرایط گردشگری شهر شیراز هم کمک خواهد کرد!
حافظیه، آبانبار و گورستان تاریخی در خطر تخریب
یکی از این کارشناسان میراث فرهنگی در گفتوگو با خبرنگار پایگاه خبری ترابران خطری که عبور مترو برای حافظیه دارد را تشریح کرد و گفت: «آنگونه که قبلا تصویب شده بود انتظار میرفت خط مترو قبل از رسیدن به حافظیه پایان یابد و از آنجا خط تراموا احداث شود اما متاسفانه ناگهان میبینیم که حفر تونل در زیرزمین انجام شده است در حالی که مشخص هم نیست مراحل قانونی آن طی شده است یا خیر.»
او افزود: «علاوه بر آسیبی که ارتعاشات مترو برای آرامگاه حافظ ایجاد میکند و به مرور زمان باعث تخریب آن میشود یک آبانبار و یک گورستان قدیمی در نزدیکی آرامگاه حافظ قرار دارد که با حفر تونل و کشیده ایستگاه به روی زمین این آبانبار و گوستان قدیمی هم تخریب میشود. امروز فقط از خطری که حافظیه را تهدید میکند صحبت میشود و مسئولان تاکید دارند که مترو آسیبی به حافظیه نمیزند اما به این توجه نمیشود که قبل از آن آبانبار و گورستان تاریخی هم تخریب میشود.»
این کارشناس میراث فرهنگی تاکید کرد: «معلوم نیست چرا پروژه احداث تراموا ملغی شد و آقایان بر حفر تونل در زیر زمین اصرار عجیب دارند و با وجود آنکه تاکنون این همه اعتراض شده کوتاه بیایند و دست از تخریب آثار تاریخی بردارند.»
پشتپرده اصرار حفر تونل به جای احداث تراموا
بهرام پارسایی، نماینده سابق مردم شیراز در مجلس و عضو پیشین شورای شهر شیراز اما پشتپرده اصرار بر حفر تونل و متوقف شدن احداث تراموا را در منافع مالی که احداث مترو دارد میداند.
او با بیان اینکه مسئولان حرفهای متناقضی درباره آسیب مترو به بافت تاریخی شیراز میزنند به ترابران گفت: «با توجه اینکه شیراز یک شهر گردشگری است و حافظیه هم مکان گردشگری بسیار بااهمیت و خود حافظ نیز شخصیت مهمی در تاریخ ایران است بدون شک باید همه جوانب حتی کماهمیتترین آنها بررسی شود. در جشن نوروز امسال دیدیم که حافظیه برای مردم چه جایگاه و اهمیتی دارد و به عنوان یکی از مکانهایی که بیشترین بازدیدهکننده را داشت نام گرفت. بنابراین این مکان برای مردم اهمیت بالایی دارد و ارزشش آنقدر بالاست که مسئولان باید همه فرضیات را درنظر بگیرند تا کوچکترین آسیبی به حافظیه وارد نشود.»
او با اشاره به فاصله آخرین ایستگاه مترو با حافظیه گفت: «بدون شک فاصله یک کیلومتر فاصلهچندانی نیست که استفاده از وسیله دیگر رسیدن به حافظیه را برای مردم دشوار کند بنابراین اصرار بر احداث این ایستگاه منطق ندارد.»
این نماینده پیشین مجلس با اظهار تاسف از عدم توجه به آثار تاریخی و گردشگری در شهر شیراز گفت: «متاسفانه در شیراز اصلا به جاذبههای گردشگری و شناسنامه شهر از جمله حافظیه و بافت تاریخی توجه نمیشود و حتی با آنها سلبی هم برخورد میشود مثل اتفاقی که در تخریب خانههای تاریخی در بافت تاریخی شهر به وقوع پیوست. احداث خط مترو زیر حافظیه هم یک ورژن جدید از بیتوجهیهاست که اصرار دارند مترو را تا نزدیک این مکان تاریخی ببرند.»
پارسایی با اشاره به وضعیت خطوط متروی شیراز یادآور شد: «مترو شیراز آنچنان گسترده نیست و شیراز جاهای زیادی دارد که نیاز به خط مترو دارد اما خبری از احداث مترو نیست اما متاسفانه اصرار دارند زیر حافظیه مترو رد کنند. باید از مسئولان پرسید مگر شما همه جای شیراز و مکانهایی که وجود مترو در آنها اهمیت بیشتری دارد مترو زدهاید که حالا اصرار به احداث ایستگاه در این محل دارید؟»
او تاکید کرد: «باید به صورت جدی جلوی این حرکت ایستاد و قطعا باید با استانداری جدید که تجربیات زیادی دارند و در دولت قبلی معاون رئيسجمهور بودند رایزنی کرد تا جلوی این تهدید گرفته شود.»
این عضو پیشین شورای شهر شیراز با بیان اینکه افراد یا گروههایی در شیراز هستند که با نیتهای مختلف در تقابل با بافت تاریخی و مجموعههای گردشگری شهر هستن،د گفت: «مثلا همه اطلاع دارند که این گروهها چند خانه میراثی را تخریب کردند. تا کمیسیون اصل ۹۰ هم به این موضوع ورود نکرد و احساس خطر نکردند به کار خود ادامه میدادند. متاسفانه تخریب و عدم توجه به بافت تاریخی شیراز به یک روند تبدیل شده است بنابراین رسانهها، انجیاوها و شهروندان باید فشار آورند تا جلوی این حرکات نسنجیده گرفته شود.»
چه کسانی از ساخت مترو زیر حافظیه نفع میبرند؟
پارسایی در ادامه با اشاره به هویت گروهی که برخی از خانههای قدیمی در بافت تاریخی شیراز را تخریب کرده بودند اظهار کرد: «آن مجموعه به تولیت حرم شاهچراغ مربوط بود. یکی از کارهایی که آنان برای پیشبرد اهداف خود بهکار میبردند این بود که افراد ذینفوذ چون رئیس کل دادگستری، دادستان و فرمانده سپاه را به عضو هیات امنای شاهچراغ درآوردند از این رو از کسی نمیتوانست جلوی آنها بایستد. آنها از همه اهرمها برای رسیدن به اهداف خود استفاده و چندین خانه میراثی را تخریب کردند. نهایتا ما در کمیسیون اصل ۹۰ تهدید کردیم که اگر دست از تخریب برندارند گزارش تهیه شده را در صحن علنی مجلس میخوانیم. بعد از این تهدید قبول کردند و به تخریب ادامه ندادند. البته همان زمان مقرر شد که موظف شوند خانههای تحریب شده را با همان نقشه در همان مکان اجرا کنند اما بعد از ما دیگر کسی پیگیر نشد.»
این نماینده پیشین مجلس سپس گفت: «من نمیخواهم کسی را متهم کنم اما به نظر میرسد کسانی که بر عبور مترو از حافظیه اصرار دارند منافعی نصیبشان میشود. زمانی که ما در شورای شهر شیراز بودیم پیشنهاد دادیم که از تراموا یا ریلهای روی زمین برای ایستگاه نزدیک حافظیه استفاده شود تا گردشگری که میآید جاهای دیدنی شیراز را هم ببیند. در شیراز نیز مسیرهایی وجود داشت که با کمترین هزینه میشد مسیر عبور تراموا را مشخص کرد چون این مسیر مانند تهران تراکم زیادی نداشت که تملک آنها هزینه زیادی روی دست شهرداری بگذارد. منتها دوستان اکنون اصرار که مترو احداث کنند. در حالی که قبلا احداث مترو رد شده و بر عبور تراموا توافق شده بود.»
پارسایی تاکید کرد: «به نظر میرسد عملیاتهای عمرانی که زیر زمین انجام میشود مثل حفر تونل شفافیت کمتری دارد و منافع کارفرما یا پیمانکار بیشتر است چون زد و بندهایی پشتپرده اتفاق میافتد. وگرنه زمانی که میشود از تراموا استفاده کرد دلیل منطقی برای حفر تونل در زیر زمین آن هم با هزینه بیشتر وجود ندارد مگر اینکه این وسط افرادی منافع و سود شخصی ببرند.»
این عضو پیشین شورای شهر شیراز یادآور شد: «اینکه اکنون برخی مطرح میکنند کشیدن خطوط مترو مصوبه قانونی دارد یک بحث انحرافی است چرا که چه این طرح تصویب شده باشد چه نشده باشد هنوز که خط کشیده نشده و با توجه به تاکید کارشناسان مبنی بر احتمال آسیب به حافظیه و گورستان و آبانبار تاریخی لزومی وجود ندارد که مترو تا نزدیک حافظیه برود..»
او با تاکید بر اینکه همه این اتفاقات به دلیل عدم سیاستگذاری کلان درست است از عدم مسئولیت نمایندگان شیراز گلایه کرد و گفت: «اگر نمایندگان شیراز در قبال مردم شهر و هویت شهر کوچکترین احساس مسئولتی میکردند کار به اینجا کشیده نمیشد که کل کشور درگیر این موضوع کشیده و این همه سروصدا شود. اگر آنها احساس مسئولیت میکردند راحت میتوانستند مانع چنین کارهایی شوند که هویت شهر را تهدید میکند.»
اثر مخرب مترو بر حافظیه ثابت شده بود
حیدر اسکندرپور، شهردار سابق شیراز نیز معتقد است عبور مترو از حافظیه باعث آسیب به آثار تاریخی میشود. او با یادآوری اقداماتی که در دوره او در شهرداری شیراز شده بود به ترابران گفت: «در آن دوره پیمانکار و مشاوران دنبال این بودند که مترو را مصوب کنند اما ما با کشیده شدن مترو در این مسیر مخالفت کردیم و در نهایت احداث تراموا تصویب شد.»
او یادآور شد: «من حتی به آلمان رفتم و نمونههایی از تراموایی را که قرار بود ما اجرا کنیم، دیدم. بنا بود مسیر تراموا از سعدیه به سمت حافظیه و از آنجا تا ارگ کریخانی ادامه پیدا کند تا هیچ کدام از آثار تاریخی در مسیر مترو نباشند. حتی آن زمان بحث این بود که ممکن از ارتعاشات تراموا هم به ارگ کریمخانی منتقل شود و روی آن در حال کار بودند.»
شهردار سابق شیراز تاکید کرد:«در هر صورت کشیده شدن خط مترو در این مسیر کاملا رد و ثابت شده بود که اثر تخریبی بر آثار تاریخی خواهد داشت.»
درحالی که وزارت میراث فرهنگی از توقف احداث خط دوم مترو شیراز با هدف بررسی آثار تاریخی موجود در این مسیر به دستور وزیر میراث فرهنگی و استاندار فارس خبر داده اما فعالان میراث فرهنگی میگویند یکی از تونلهای دوگانه مترو شیراز از آرامگاه حافظ عبور کرده و تونل دوم همچنان در حال حفر است. آنان خبر میدهند که حفر تونل مترو در ۵۰۰ متری آرامگاه حافظ متوقف نشده و همچنان دارد.