رئیس هیئت مدیره اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین گفت: «پابرجا بودن تحریم ها و خروج از لیست FATF مانع بزرگی بر سر شکل‌گیری همکاری هر کشوری با طرف ایران است که برنامه جامع همکاری 25 ساله ایران و چین هم از آن مستثنا نیست.»
* * *
مجیدرضا حریری همچنین در گفت و گو با خبرنگار ترابران، درباره برنامه جامع همکاری ایران و چین تصریح کرد: «اساساً سندی به عنوان موافقتنامه، قرارداد، تفاهمنامه و … منتشر نشده و چیزی که از آن صحبت می شود، نقشه راهی است که در صورت امضای دو طرف، به توافقنامه ها و تفاهم هایی متعدد و مشخص روی پروژه های مختلف منجر خواهد شد. این سند به عنوان پیشنهاد طرف ایرانی به چین ارائه شد و سپس دپارتمان تحقیقات ملی چین که مسئول روابط ایران و چین است، نظراتی درباره آن ارائه کرد و در آخر هم پیش نویس نهایی یا ویرایش نهایی آن در قالب «برنامه جامع همکاری‌های ایران و چین» منتشر شد که هنوز هم به امضا نرسیده است.»
مجیدرضا حریری درباره چشم انداز کلی این برنامه جامع همکاری بلند مدت گفت: «رقم 25 سال هم یک عددی نمادین است که ما بر اساس نحوه برنامه ریزی چینی ها پیشنهاد دادیم؛ زیرا تعریف چینی ها از قرارداد بلند مدت مثلاً قراردادی 25 ساله است، بنابراین تنها عددی که در سند برنامه جامع همکاری ایران و چین ذکر شده، فقط همین رقم 25 است و هنوز هیچ عددی درباره میزان سرمایه گذاری مورد اشاره قرار نگرفته است.»
حریری با اشاره به اینکه این برنامه با توجه به طرح یک کمربند ـ یک جاده چین طراحی شده است، خاطرنشان کرد: «ایران پتانسیل بسیار خوبی هم در جاده ابریشم دریایی و هم زمینی دارد. چینی ها هم این پتانسیل را باور دارند و از ایران به عنوان یکی از کشورهای مهم بر سر راه این طرح نام می‌برند.»
او در پاسخ به این پرسش که آیا با وجود اینکه ایران کم و بیش از طرح «یک کمربند ـ یک راه» کنار گذاشته شده و کشورهای همسایه شمالی به عنوان مسیرهای جایگزین دیده شده اند و دیگر ایران موقعیتی منحصر به فرد ندارد، آیا باز هم می توانیم روی این پتانسیل در برنامه جامع همکاری 25 ساله ایران و چین تکیه کنیم و توقع داشته باشیم که کشوری مانند چین به مسیر ایران بیندیشد، گفت: «مسیر عبوری از خاک ایران تنها راه ترانزیتی نیست بلکه بهترین راه است بنابراین اگر موانع برداشته شود و راه باز باشد بدون شک صاحبان کالا این مسیر را انتخاب خواهند کرد. مثلاً شهروندان تهران برای رسیدن به کرج راه های مختلفی مانند جاده قدیم، اتوبان و … را پیش رو دارند که عقل سلیم می‌گوید باید اتوبان انتخاب شود اما زمانی که اتوبان ترافیک باشد و یا به هر دلیلی بسته شده باشد کسی که باید به کرج برسد سفر خود را کنسل نمی‌کند بلکه از راه جایگزین می‌رود اما با باز شدن راه اتوبان دوباره از آن تردد می‌کند. مطابق با همین مثال ما نیز نباید انتظار داشته باشیم چون مسیر ایران آماده بهره‌برداری نیست و یا موانعی بر سر راه آن است چین نباید کالای خود را به کشورهای دیگر ترانزیت کند بلکه او راه جایگزین را انتخاب می کند. پس ما باید هرچه سریع تر بتوانیم مسیر خود را به بهره برداری برسانیم و کالا را دوباره به این مسیر جذب کنیم.»
حریری در پاسخ به این پرسش که آیا با وجود تنگ تر شدن حلقه تحریم ها، خروج ایران از لیست FATF و … می‌توان امیدوار بود که بحران‌های سیاسی رفع و دست اقتصاد باز شود، تصریح کرد: «ابتدا باید گفته شود که سندی که منتشر شده است، پیش‌نویس برنامه جامع همکاری ایران و چین از جانب ایران برای چین است، بنابراین تا زمانی که دو کشور به یک برنامه مشترک و تفاهم برسند هنوز زمان باقی است و می توان امیدوار بود تا آن زمان گشایشی در تحریم ها و محدودیت های دیگر رخ دهد. بنابراین ما نمی توانیم دست روی دست بگذاریم و به بهانه اینکه در تحریم هستیم کاری نکنیم بلکه باید تمام تلاش خود را به کار بندیم.»
او افزود: «پابرجا بودن تحریم و خروج از لیست FATF مانع بزرگی بر سر همکاری هر کشور و هر شرکت دیگری با طرف ایرانی است که برنامه جامع همکاری ایران و چین هم از آن مستثنا نیست. بدون شک فشارهای بیرونی بر یک کشور آن هم اگر از جانب کشوری مانند آمریکا باشد یک نیروی دافعه برای همکاری های بین المللی، دو جانبه و چند جانبه آن کشور است. بنابراین تا زمانی که این دو عامل وجود دارد همکاری بین المللی با وجود انعقاد تفاهمنامه و قرارداد شکل نمی‌گیرد.»
رئیس هیئت مدیره اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین درباره اینکه آیا چشم انداز روشنی از باز شدن حلقه تحریم ها در آینده وجود دارد یا خیر خاطرنشان کرد: «بدون شک وضعیت این گونه نمی ماند و بالاخره تحریم ها هم لغو می شود و همانطور که بلافاصله با امضای برجام گشایش هایی در امور کشور ایجاد شد در آینده هم این امکان وجود دارد. فراموش نکنید که چند ماه دیگر دولت آمریکا تغییر می کند و با انتخاب دوباره ترامپ و یا هر دولت دیگری امکان مذاکرات جدید وجود دارد.»
به گفته حریری؛ حتماً اگر فشار آمریکا روی ما نباشد یا کم باشد ما می توانیم با کشورهای بیشتری همکاری کنیم. البته به این معنا نیست که اگر فشار آمریکا باشد ما نمی توانیم هیچ کاری انجام دهیم اما همه پذیرفته اند که تحریم ها روی اقتصاد ما اثر منفی دارد.
همکاری چین با کشورهای عربی نافی همکاری با ایران نیست
حریری درباره امکان تأثیر کشورهای عربی بر برنامه جامع همکاری ایران و چین گفت: «همکاری چین با کشورهای عربی و حتی کشورهایی مانند اسرائیل، محدودکننده دیگر همکاری ها نیستند، اگر آن کشورها در بانک توسعه زیرساخت آسیا سهم دارند ما نیز 1.3 درصد سهم داریم، بنابراین چیزی در این حوزه ما را تهدید نمی کند. همچنین اگر چین تمایل داشته باشد در چابهار سرمایه گذاری کند به این مفهوم نیست که سرمایه گذاری خود را در بندر گوادر پاکستان کنار گذاشته است. این پروژه های مختلف حلقه هایی هستند تا در کنار هم یک زنجیره کامل را تشکیل دهند. به بیان دیگر هیچ کدام نافی دیگری نیستند.»
او در همین رابطه افزود: «علاوه بر این، چین برای گسترش توسعه تجاری و اقتصادی خود در دنیا به راه‌های مختلف زمینی، هوایی و دریایی نیاز دارد. در همه این مسیرها فارغ از اینکه چه نظامی در ایران و چین حاکم باشد، نمی توان ایران را به عنوان یک راه اصلی کنار گذاشت، زیرا ما برای اتصال شرق به غرب و شمال به جنوب در بهترین نقطه دنیا قرار گرفته‌ایم.»
به گفته حریری؛ در همکاری‌های بین المللی مناسبات اقتصادی برای چین در اولویت قرار دارد و سیاست در مرحله بعدی است.
نگاهی تازه به سرمایه گذاری خارجی
او در پاسخ به این پرسش که آیا شرایط و وضعیت فعلی ایران برای سرمایه گذاران چینی جذابیت دارد یا خیر، گفت: «در وهله اول باید گفت با وجود در اختیار داشتن مترقی ترین قانون جذب سرمایه گذاری خارجی در کشور، ما تاکنون در جذب سرمایه گذار خارجی کاملاً ناموفق بوده‌ایم و در عمل نتوانستیم آن قانون را به خوبی اجرا کنیم. یکی از دلایل اصلی این است که شرایط روی کاغذ جذابیت ایجاد نمی کند، بلکه عملکرد و اتفاقاتی که رخ می دهد جذابیت واقعی را به منصه ظهور می رساند که متأسفانه رتبه ایران در آزادی اقتصادی، رقابت پذیری و جذب سرمایه گذاری خارجی، چشم انداز دیگری را به صاحبان سرمایه منتقل می کند.»
حریری افزود: «به همین دلیل در برنامه جامع همکاری 25 ساله ایران و چین نگاه دیگری به جذب سرمایه گذاری خارجی شده است و آن مشارکت راهبردی دو دولت بر اساس قرارداد جامعی است که دو طرف نیازهایشان را از طریق هم تأمین کنند. به بیان دیگر، این برنامه با این نگاه تدوین نشده که ما بگوییم چین بیاید و برای ما سرمایه گذاری کند، بلکه به چین پیشنهاد کرده ایم که در ازای تأمین پایدار بخشی از نیازش به انرژی، آنها هم در بعضی از بخش های زیرساختی ما سرمایه گذاری کنند.»
او خاطرنشان کرد: «این برنامه یک تعهد دوجانبه است که اگر به تأیید طرفین برسد، نوعی تضمین ایجاد می کند، زیرا آنچه موجب می شود چین بتواند تا سال 2030 یا 2045 به قدرت برتر دنیا تبدیل شود و جایگاه خود را حفظ کند، دسترسی به منابع پایدار انرژی است که ایران می تواند بخشی از آن را برای چین تأمین کند.»
نیاز چین به ایران برای حمل انرژی از مسیر خشکی
رئیس هیئت مدیره اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین با اشاره به جنگ اقتصادی و تجاری آمریکا و چین تأکید کرد: «آمریکا در پی آن است که از طریق منازعات سیاسی و نظامی جلوی رشد اقتصادی چین را بگیرد که یکی از راه های آن مسدود کردن مسیرهای دریایی چین است. همانطور که می دانید در مسیر آبی که چینی ها منابع انرژی مورد نیاز خود را از طریق آنها تأمین می کنند، نقاطی وجود دارد (مانند تنگه مالاکا) که کاملاً در اختیار آمریکا است، بنابراین چین به عنوان بزرگ ترین واردکننده نفت و انرژی در دنیا برای تأمین انرژی مورد نیاز خود به راه های غیردریایی و زمینی نیاز دارد و در دنیا فقط دو کشور ایران و روسیه هستند که می توانند انرژی را از راه غیردریایی به چین برسانند؛ به صورتی که از طریق آسیای میانه به قزاقستان و از آنجا به غرب چین وصل می شوند و از طریق خط لوله و یا سایر روش های زمینی نفت و گاز را به چین ارسال می کنند. پس بدون شک، موقعیت ژئوپلتیکی ایران نوعی ضمانت برای اجرای برنامه جامع همکاری ایران و چین است.»
مشکلات نگارشی در متن سند
او تصریح کرد: «سند این برنامه در شیوه نگارش و توجه به کلیات مشکل دارد در قسمت هایی از سند به جزئیاتی پرداخته شده که اصلاً لازم نیست در یک برنامه جامع گنجانده شود. گاهی برخی مباحث هم آن‌قدر کلی ذکر شده است که مشخص نیست درباره چه چیزی صحبت کرده است.»
حریری در پاسخ به این پرسش که آیا راه اندازی مرکز تجاری ایران در چین می تواند بر این برنامه همکاری تأثیر گذارد، تأکید کرد: «مسلم این است که این سند باید به توافقنامه های متعدد در حوزه های مختلف اعم از تجارت، انرژی، نیرو، حمل و نقل و ترانزیت تبدیل شود؛ طبیعی است که در چنین شرایطی، هرچقدر ما به‌عنوان بخش خصوصی حضور بیشتری در چین داشته باشیم، به کسب منافع ملی بیشتر کمک می کند؛ هرچند هدف از راه اندازی آن دفتر در چین تأثیر بر این همکاری نیست بلکه توسعه و گسترش تجارت بین دو کشور و هدایت و حمایت تاجران در آن کشور است.»
مدل قرارداد ما با قدرت‌های اقتصادی جز این نمی‌‌تواند باشد
رئیس هیئت مدیره اتاق بازرگانی مشترک ایران و چین تأکید کرد: «اگر طرف مذاکره و تفاهم بلندمدت ما چین نبود و فرضاً هر قدرت برتر اقتصادی دنیا مانند آمریکا بود (مدل مذاکرات و تفاهم ها با کشورهای همچون عراق و … متفاوت است.) 90 درصد مذاکرات و آنچه در سند نوشته می شد همین بود که در پیش نویس سند چین آمده است، زیرا ما منابع زیرزمینی مانند نفت، انرژی، کانی های فلزی و غیرفلزی داریم، در بهترین نقطه ژئوپلیتیکی و استراتژیکی دنیا قرار داریم و از نیروی کار ارزان برخورداریم اما در مقابل همه اینها به توسعه زیرساخت ها نیازمندیم؛ بنابراین با هر قدرت بزرگ اقتصادی که نیازمند مواد خام و انرژی و فروشنده تکنولوژی و ماشین آلات باشد همکاری کنیم در همین چارچوب همکاری می گنجد.»
کلیات خوب است؛ جزئیات باید بررسی شود
او می افزاید: «ما تخم مرغ دیگری در سبد نداریم، بنابراین با توجه به داشته هایمان کلیات این برنامه مشکل ندارد، اما در جزئیات سند برنامه جامع همکاری 25 ساله ایران و چین باید دقت شود تا مفاهیم از لحاظ حقوقی درست به کار برده شود. من معتقدم به مفاهیم حقوقی توجه نداشتیم که عده ای این برنامه همکاری را موافقتنامه و عده ای دیگر قرارداد می خوانند و هر کس به یک نام صدایش می کند زیرا از ظاهر و شکل آن مشخص نیست که توافقنامه یا قرارداد است.»
حریری درباره شایعات متعددی که درباره این برنامه منتشر شده، می گوید: «در این پیش نویس روی بحث همکاری در مناطق آزاد تأکید شده و حتی اسم بعضی از این مناطق هم آمده است، اما تنها اسمی که نیامده همان نام کیش است که برخی اعلام کرده اند آن را به چین واگذار کرده ایم. همین که ادعای آنها مصداقی در متن برنامه ندارد، نشان از واهی بودن آن است. باید در تبلیغات، اطلاع رسانی و تبیین بدیهیات برای مردم بیشتر کار کنیم. اگر از روز اول جزئیات این سند منتشر می شد کسی دیگر نمی توانست این جنجال ها را به پا کند و بگوید قرار است 5 هزار سرباز به ایران بیاید و یا خاک ایران را بفروشند.»
