علی محسنی-دیدگاه دموکراتها و جمهوریخواهان در شناخت برخی از مسائل اساسی کشور بسیار به هم نزدیک است: چه دونالد ترامپ و چه جو بایدن به دنبال سرمایهگذاری کلان در زیرساختها هستند، اما کار که به مسائل اجتماعی میرسد، اختلافنظرها عمیق میشود. دموکراتها بدون سرمایهگذاری اساسی در زیرساختهای اجتماعی، بازسازیهای اقتصادی را ناقص میدانند، اما جمهوریخواهان به عاقبتی میاندیشند که ممکن است تا دههها، آمریکاییها را گرفتار بدهیهای کلان تصمیمهای امروز کند.
دو حزب اما متفقالقول هستند که بازسازی زیرساختها را باید در دستور کار قرار داد، از همین روست که مجلس سنای آمریکا بهتازگی قانونی را به تصویب رسانده که بر اساس آن دولت میتواند تا سقف هزار میلیارد دلار در توسعه زیرساختهای این کشور سرمایه گذاری کند. نکته جالب توجه اینکه هرچند این قانون از سوی نمایندگان دموکرات مطرح شده و تصویب آن امتیازی بزرگ در هزینهکرد گسترده در اختیار دولت دموکرات بایدن قرار میدهد، 19 نماینده جمهوریخواه مجلس سنا نیز به این طرح رای مثبت دادند و در مجموع این طرح با 69 رای موافق به تصویب رسید. هرچند این لایحه گرفتار پیچوخم اختلاف بر سر سایر مسائل است.
چه بازسازی خواهد شد؟
مجلس سنا در دهم آگوست گذشته، بسته یک تریلیون دلاری بازسازی زیرساختهای فرسوده آمریکا را با 69 رای موافق در برابر 30 رای مخالف به تصویب رساند و لایحه برای تصویب نهایی به کنگره ارسال شده است. به این ترتیب، بزرگترین سرمایهگذاری فدرال در زیرساختها در یک دهه گذشته در حال عبور از مجالس قانونگذاری است تا نوسازیهای گسترده زیربناها و مقابله با تغییرات آب و هوایی در دستور کار قرار گیرد.
در آنچه از تصویب سنا گذشته، 65 میلیارد دلار بودجه برای توسعه اینترنت پرسرعت اختصاص یافته است؛ 110 میلیارد دلار صرف بازسازی جادهها، پلها و راهها خواهد شد؛ 25 میلیارد دلار برای نوسازی فرودگاه ها هزینه میشود و 66 میلیارد دلار برای نوسازی تاسیسات شرکت راهآهن دولتی «آمتراک» تخصیص خواهد یافت.
8 میلیارد دلار نیز برای زیرساختهای آبرسانی و 21 میلیارد دلار برای پاکسازی جادهها و معادن متروکه اختصاص خواهد یافت و شبکه توزیع برق با تاکید بر انتقال انرژیهای تولیدشده تجدیدپذیر با بودجهای 73 میلیارد دلاری بازسازی خواهد شد؛ ضمن اینکه قرار است 5/7 میلیارد دلار برای ایستگاههای شارژ خودروهای برقی و 5/17 میلیارد دلار برای تولید اتوبوسها و کشتیهای با سوخت پاک هزینه شود. تعویض لولههای سربی آبرسانی نیز بودجهای 15 میلیارد دلاری دریافت خواهد کرد.
رایزنیها برای تصویب لایحه زیرساختها اما منجر به کاهش سقف بودجه آن شد و 3/1 تریلیون دلار از سقف آن در کشوقوس چانهزنیها حذف شد. این کاهش گرچه ابعاد لایحه را بیشتر باب میل جمهوریخواهان کرد و موجب جذب 19 جمهوریخواه به اردوگاه دموکراتها برای تصویب لایحه شد، اما گستره بازسازی زیرساختها را محدود کرد.
پیش از این، جو بایدن در اوایل آوریل گذشته، قول بازسازی 20 هزار مایل از راهها و 10 هزار پل (از جمله ده پل بزرگ و اصلی کشور) را داده بود و 155 میلیارد دلار برای این بازسازی پیشبینی کرده بود، اما لایحه مصوب سنا نشان از کاهش 45 میلیارد دلاری بودجه پیشنهادی این بخش دارد. آمتراک نیز گرچه بالاترین بودجه تاریخ را برای بازسازی تاسیسات خود دریافت کرده، اما سنا از بودجه پیشنهادی این حوزه نیز 14 میلیارد دلار کاسته است. برای بهبود شبکه آبرسانی نیز بودجهای به مراتب کمتر از ارقام پیشبینی شده تخصیص یافته است.
این کاهشها در شرایطی است که دفتر بودجه کنگره، لایحه مصوب را نیز با کسری قابل توجه بودجه پیشبینی کرده و انتظار دارد 256 میلیارد دلار ظرف ده سال آینده به کسری بودجه افزوده شود. این میزان کسری به معنای آن است که لایحه جدید، نیمی از هزینههای خود که قرار است از محل افزایش مالیاتها تامین شود، کسری خواهد داشت. دموکراتهای ساکن کاخ سفید اما ممکن است پا پس نکشند و برای انجام بازسازی زیرساختها در ابعادی که قول دادهاند، به دریافت وام نیز متوسل شوند.
دشواریهای تصویب
جو بایدن پس از آنکه لایحه زیرساختها از تصویب سنا گذراند، لب به تحسین گشود و مصالحه دو حزبی برای تصویب لایحه در زمان شکاف عمیق سیاسی موجود را تحسین کرد. این دستاورد اما هنوز راهی دراز و دشوار را تا مرحله نهایی پیش رو دارد. لایحه در حالی باید از مسیر کنگره نیز عبور کند که نانسی پلوسی و حدود 100 دموکرات دیگر گفتهاند که تنها در صورت تصویب لایحه 5/3 تریلیون دلاری رفاه اجتماعی در پاییز امسال، حاضرند این لایحه را از تصویب بگذرانند، در حالی که لایحه رفاه اجتماعی با مخالفت یکپارچه جمهوریخواهان سنا روبهرو شده و تنها با برتری 50 به 49 از تصویب این مجلس گذشته است.
لایحه رفاه اجتماعی پیگیری جدیتر مقابله با تغییرات آب و هوایی، بهبود مراقبتهای بهداشتی، ارتقای مراقبت از کودکان و سالمندان، بهبود وضعیت مسکن اجتماعی، مرخصیهای کاری مربوط به خانوادهها و ارتقای آموزش عمومی را هدف گرفته است. گفته میشود که این لایحه بزرگترین تغییر در رفاه اجتماعی از دهه 1960 تاکنون را ایجاد میکند.
جمهوریخواهان، حزب رقیب را به گروگانگیری لایحه زیرساختها متهم میکنند و معتقدند لایحه مذکور باید بدون پیششرط و هر چه سریعتر به تصویب کنگره برسد. نانسی پلوسی اما به دنبال آن است که هر دو لایحه را برای دولت تصویب کند و میداند در اردوگاه حزب دموکرات نیز بر سر چگونگی پیشبرد کار اختلافنظر وجود دارد. دموکراتهای پیشرویی چون برنی سندرز معتقدند لایحه رفاه اجتماعی میتواند سمتوسوی اقدامات دولت را برای همه افراد جامعه و نه فقط برای بخش ثروتمند آن، تنظیم میکند، اما جمهوریخواهان نگران آثار هزینههای کمرشکن لوایح موجود بر نسلهای آینده آمریکاییها هستند.
دموکراتهای میانهرو نیز تا اندازهای نگران هزینهها هستند و البته نزدیک شدن به انتخابات میاندورهای آینده نیز نگرانی حفظ کرسیها را به دنبال داشته است. رشد مالیاتها میتواند ساکنان ایالتهای ثروتمندتر را در انتخاب دموکراتها مردد کند.
جو بایدن نیز لوایح پیشنهادی را منجر به تقویت طبقه متوسط و بهبود موقعیت رقابتی ایالاتمتحده در جهان میداند و باور دارد این لوایح بیش از ثروت آمریکاییها، به کار آنها پاداش خواهد داد. او بازسازی زیرساختها و بهبود رفاه اجتماعی را به سود افراد زحمتکش، جوامع محلی و ساکنان شهرهای کوچک میداند. رییسجمهور معتقد است: «ما باید اکنون حرکت کنیم، زیرا من متقاعد شدهام که اگر حالا عمل کنیم، 50 سال بعد مردم به عقب نگاه خواهند کرد و خواهند گفت این دورهای بود که آمریکا در آن برنده شد.»
به نظر میرسد بایدن به میراث درخشان برنامه «نیودیل» فرانکلین روزولت در دهه 1930 نظر دارد، چون بر این باور است که ساخت سامانه بزرگراهی بینایالتی در آن دوران، موقعیت رقابتی اقتصادی آمریکا را با جهش روبهرو کرد و نیودیل و موفقیتش در مقابله با رکود سنگین اقتصادی آن دهه را برای همیشه به نیکی در یاد مردم آمریکا نگاه داشت.
مطابق برنامه جو بایدن قرار است هزینههایی که در مدت هشت سال در قالب بازسازیهای گسترده صورت میگیرد، با افزایش نرخ مالیات شرکتها از 21 به 28 درصد ظرف پانزده سال جبران شود. جمهوریخواهان اما اتکا به افزایش مالیاتهای شرکتها را چندان برنمیتابند و نگران افزودن تریلیونها دلار به بدهی ملی هستند.
میچ مککانل، رهبر اقلیت سنا که در نهایت با 18 جمهوریخواه دیگر، تصویب قاطعتر لایحه زیرساختها در سنا را ممکن کرد، لوایح دولت بایدن را «اسب تروا» با تزییناتی ترقیخواهانه دانسته تا نگرانی خود از عواقب آن برای آینده را به نمایش بگذارد. در حالی که تورم موجود در اقتصاد آمریکا رکوردی برای چند دهه اخیر است، نگرانی از افزوده شدن بر شعلههای تورم در نظرات جمهوریخواهان منعکس است. نگرانی که تا اندازهای نیز مورد توجه دموکراتهای میانهرو قرار گرفته است.
جمهوریخواهان در برابر ابعاد ابتدایی لایحه زیرساختی بایدن ایستادند و حجم پیشبینی شده کار را تقریبا به نصف تقلیل دادند. آنها همچنان نگران افزایش مالیاتها هستند، در حالی که جو بایدن این مسئله را تا زمانی که رشد مالیاتها به افراد با درآمد سالیانه کمتر از 400 هزار دلار تسری پیدا نکند، قابل مذاکره میداند، هرچند او بر این باور است مالیات 28 درصدی کماکان از نرخ 35 درصد پیش از برنامه کاهش مالیاتها در سال 2017 کمتر است. او و دموکراتها همچنین استفاده از منابع بازپرداخت کمکهای برنامه همهگیری ویروس کرونا را پیشنهاد میکنند.
وقت پاسخ بایدن
بایدن ماههاست که در کاخ سفید مستقر است و کمکم باید پاسخگوی دستاوردهای این مدت زمامداری خود باشد. با توجه به کشمکشهای انتخابات اخیر ریاستجمهوری و پیشرو بودن انتخاباتی دیگر در سال آینده، کارنامه مسنترین رییسجمهور تاریخ آمریکا چندان پربار به نظر نمیرسد. بخش عمده افکار عمومی آمریکا در مورد رخدادهای افغانستان ابهام دارد و احیای توافق هستهای ایران نیز در مسیر دلخواه پیش نرفته است. در داخل اما تنها موفقیت در تصویب لایحه 9/1 تریلیون دلاری کمکهای دوران همهگیری کرونا در مارس گذشته، به چشم میخورد.
دموکراتهای پیشرو که مورد علاقه بخش عمده پایگاه رای حزب هستند، تصویب لایحه رفاه اجتماعی را هدف گرفتهاند و تصور میکنند میتوانند تصویب لایحه زیرساختها را اهرمی برای پیشبرد هدف خود کنند، اما میانهروهای حزب نگران انتخابات دور آینده هستند و نهفقط ترجیح میدهند به تصویب لایحهای با احتمال رایآوری پایین کمک نکنند که سعی دارند در تعامل با جمهوریخواهان به پیشبرد امور کمک کنند.
بایدن خود را زیر فشار وعده های انتخاباتی میبیند و سعی دارد حتی لایحه زیرساختی را نیز به سود اقشار حاشیه اجتماع آمریکا معرفی کند. البته بخشهایی از این لایحه نیز میتواند به پذیرش ادعای او کمک کند، چه اینکه بخش عمده بودجه توسعه اینترنت پرسرعت به جوامع روستایی و شهرهای کوچک اختصاص یافته است. تصویب بودجه برای دسترسی مناطق قبیلهای و شهرهای ایالت آلاسکا به آب سالم و تخصیص بودجه 75/5 میلیارد دلاری برای 1473 پروژه منطقهای از جمله نکات موجود در لایحه زیرساختها است.
توجه به تغییرات آب و هوایی نیز نکته مثبتی برای اقناع اقشار مدرن تر اجتماع است، ضمن اینکه اختصاص بودجه برای طرحهایی چون اتصال دوباره جوامع تقسیم شده بر اثر ساخت بزرگراهها و برنامه آزمایشی پروژههای کاهش تصادف میان وسایل نقلیه و حیاتوحش نیز از بخشهای مترقی لایحه زیرساختی است.
بایدن سعی دارد از اختیارات خود نیز نهایت استفاده را ببرد و بهتازگی فرمان اجرایی اطمینان از سهم 50 درصدی خودروهای برقی از مجموع خودروهای تولیدی در سال 2030 را به امضا رسانده است. او اما نتوانسته پایان همهگیری کرونا را به عنوان دستاورد بزرگ واکسیناسیون سراسری اعلام کند. شیوع سویه دلتا ویروس کرونا، جامعه آمریکا را وارد مرحلهای جدید از نبرد طاقتفرسا با این بیماری کرده است. پیشبینی شده مبارزه با کرونا حتی تا سال آینده میلادی به اتمام نرسد و آثار اقتصادی این وضعیت، دامنه مانورهای سیاسی بایدن برای انتخابات سال آینده را محدود کرده است.
دموکراتها نیاز به پیروزی تصویب دو لایحه زیرساختها و رفاه اجتماعی دارند. نزدیک کردن دو جناح پیشرو و میانهرو درون حزب و رفع نسبی نگرانی جمهوریخواهان، دغدغه جو بایدن و نانسی پلوسی خواهد بود تا جامعه آمریکا بتواند در فصل پاییز دستاورد بزرگ در حوزه اشتغال، ارتقای زیربناها و رشد رفاه اجتماعی را به چشم ببیند. دستاوردی که دونالد ترامپ موفق به دستیابی به آن نشد، اما غلبه بر پایگاه رای بالقوه گسترده او، تنها با ثبت این دستاورد در یک سال پیش رو، برای دموکراتها ممکن خواهد بود.
